Wildplukken in de natuur en in cultuurlandschap

Soms is het niet te zien wat nu precies de bedoeling is van het landgebruik, en weten mensen dus niet hoe ze zich mogen gedragen. Wij zoeken uit wat je nou wel of niet mag plukken en hoe je je respectvol gedraagt tegenover grondeigenaren, medegebruikers, en de natuur.

Weidekringzwam oogst
Weidekringzwam oogst

Wij van de voedselboskabouters staan voor de symbiose tussen mens, natuur, en voedsel. Nu is het soms best druk in ons kikkerlandje, en dan lopen de gemoederen op. Daarom zoeken we even samen uit wat wat is, wat waar mag, wat handig is, en natuurlijk geven we ook onze ongezouten mening. Trek de chips maar open en enjoy!

Wildplukken is hot, maar niet iedereen vind het een goed idee, soms is het zelfs verboden.

Steeds meer mensen trekken ieder jaar de natuur in om vervolgens thuis te komen met overheerlijke paddenstoelen, kastanjes en daslook. Toch wordt dit oogsten uit de natuur door veel mensen niet gewaardeerd en vaak is het zelfs verboden. Wat is er nu wél verantwoord en waarom vinden wij verantwoord wildplukken juist een goed idee in plaats van iets slechts?

Het Vroeg Eekhoorntjes Brood
Het Vroeg Eekhoorntjes Brood

Verschillende terreinen

Om een duidelijke mening te vormen is het heel erg belangrijk om je te beseffen dat we in Nederland met verschillende terreinen en terrein eigenaren te maken hebben. Een kwetsbaar natuurgebied zoals het Blauwkalkgrasland (info) waar de Pimpernelblauwtjes vliegen samen met, de voor hun onmisbare, mieren kolonies in de bodem is veel kwetsbaarder voor betreden dan een gemiddeld stadspark. Daarom is het belangrijk om goed uit te zoeken waar je gaat plukken en hoe kwetsbaar dat gebied is. Wij adviseren om eerst naar lokale stadsparkjes en oude lanen in woonwijken te gaan. Door het maaibeheer staan hier toch vaak de meeste en lekkerste bospaddenstoelen (meer info) en je hebt hier heel weinig kans om kwetsbare natuur te beschadigen.

Geaderde leemhoeden op houtsnippers van de gemeente
Geaderde leemhoeden op houtsnippers van de gemeente

Mag je zomaar op iemands terrein?

Naast dat het landschap in Nederland verschilt in bestemming en kwetsbaarheid moet je ook rekening houden dat al het land in Nederland van iemand is. Zo zijn de meeste bossen in Nederland eigendom van Staatbosbeheer en Natuurmonumenten en de meeste voedselbossen zijn eigendom van particulieren. In Nederland ziet men de eigenaar van het land ook als de eigenaar van de paddenstoelen en planten die daarop te oogsten zijn. Zo heb je bijvoorbeeld de plicht als eigenaar om Japanse duizendknoop te bestrijden, maar daardoor ook het recht om het eetbare gedeelte van je land te oogsten.

Het is daarom dus altijd gewenst om toestemming te vragen aan de eigenaar. Niemand van ons zou het immers niet leuk vinden als iemand de oogst weghaalt waar we hard voor hebben gewerkt. Doe dat dus ook bij een ander niet.

Natuurlijk is medegebruik van land en het delen van voedsel iets prachtigs en wij als voedselboskabouters denken dat we dit kunnen stimuleren om zo tot een socialere samenleving te komen. Het is dan goed om afspraken te maken hoe we het land samen gebruiken. Jezelf netjes voorstellen, en netjes vragen, en luisteren naar de ander is dus heel belangrijk.

Wilde bramen bij de Haverleij
Wilde bramen bij de Haverleij

Mag je wildplukken in Nederland?

In Nederland is wildpluk of het oogsten van spontaan opgekomen voedsel toegestaan mits er toestemming is van de eigenaar en mits het in natuurgebieden niet om een bedreigde of beschermde soort gaat. Natuurmonumenten en Staatbosbeheer zien het vaak door de vingers als je een beetje oogst (niet meer dan wat past in een bakje van 250g champignons) zonder netjes te vragen. En als je het met de gemiddelde particulier overlegt staan ze vaak open om de wildpluk die op hun land staat met je te delen. Daarom adviseren wij nogmaals altijd om toestemming te vragen in plaats van zomaar te beginnen met plukken.

Cantharellen in een paddenstoelen laan
Cantharellen in een paddenstoelen laan

Is wildplukken niet slecht voor het bos?

Het is per geval verschillend of het slecht is voor de natuur om wild te plukken. Zo zijn paddenstoelen vrijwel altijd prima te plukken zonder schade aan te richten. Het netwerk van schimmeldraden heeft er geen last van en als je niet alles vertrapt en kapot maakt help je juist mee aan de verspreiding van sporen in plaats van dat je schade doet.
Je kunt wél de balans verstoren als je altijd iedere paddenstoel weghaalt. Dieren eten er namelijk van en als we continu alle paddenstoelen zouden plukken dan zou er weinig overblijven voor de andere bosbewoners. Laat daarom altijd wat achter (tussen de 20%-30% van wat er staat is een goede richtlijn wat betreft paddenstoelen).

Sommige soorten zoals planten die je in zijn geheel oogst komen niet zomaar terug nadat je ze oogst. Daarbij is het nog veel belangrijker om goed te weten wat je doet en hoe het met de populatie gaat. Daarom is het nooit aan te raden om planten die je in hun geheel moet oogsten mee te nemen uit natuurgebieden. Het is beter om deze planten zelf te groeien in je voedselbos.

En soms is het binnen de soort zelf ook nog variabel wanneer je wel verantwoord kan oogsten en wanneer niet. Kastanjes zijn daar een goed voorbeeld van. Sommige jaren noemt men een goed mastjaar, wat betekend dat er dat jaar extreem veel kastanjes vallen. In die jaren is er veel overvloed en kan het al veel minder kwaad om een handje kastanjes te oogsten dan in een jaar waarin de Kastanjes heel slecht geproduceerd hebben. Als er namelijk genoeg kastanjes zijn is het niet erg om wat weg te nemen, maar in een slecht mastjaar zijn vele dieren erg afhankelijk van het kleine beetje wat er ligt. Als we dit dan wegnemen dan krijgen de dieren in het bos honger. Daarom is het belangrijk om dit goed in te schatten en bij twijfel gewoon alles te laten liggen. Ook Kastanjes zijn goed te groeien in voedselbossen en staan vaak ook in woonwijken en parkjes waar je ze wel gemakkelijk verantwoord kan oogsten.

Jip Leermakers
Jip Leermakers

Wat is nou beter voor de natuur: zelf lokaal plukken, of uit de supermarkt eten?

Een maaltijd op een verantwoorde manier uit je omgeving plukken is veel minder schadelijk dan een maaltijd uit de supermarkt of erger nog een maaltijd thuis bezorgd.

Bij de productie, verpakking en logistiek van het voedsel uit de supermarkt komt word veel schade gedaan aan mens, natuur, en klimaat. Denk naast de uitstoot van broeikasgassen ook eens aan het gebruik van pesticide en kunstmest. Een paddenstoelen soepje uit het bos vaak veel minder schadelijk dan een bakje champignons uit de supermarkt. Daarnaast leert men door wildplukken weer de waarde inzien van de natuur. Het is de natuur waar onze medicijnen en voedsel daadwerkelijk vandaan komen. Door de natuur zelf te beleven is natuurbescherming voor mensen een stuk tastbaarder dan door nieuws over ijsberen die leefgebied verliezen op de noordpool.

Hoe kun je plukken zonder schade te doen?

  • Doe goed vooronderzoek of de soort die je gaat plukken niet bedreigd of beschermd is. Alleen algemeen voorkomende soorten kun je verantwoord plukken.

  • Zorg dat je toestemming hebt van de terreineigenaar. Dat is wel zo netjes en dan zul je ook snel te horen krijgen als een gebied te kwetsbaar is om te betreden.

  • Ga zo min mogelijk van het pad af. Helaas heeft Nederland te weinig bos en te veel mensen om van het pad af te struinen. De bodem zou hierdoor te verdicht raken. Vandaar dat het goed is om zo veel mogelijk op het pad te blijven en alleen van het pad af te gaan op plekken zoals parkjes.

  • Laat geen rotzooi achter. Dat lijkt ons logisch of je nou aan het wildplukken bent of niet.

  • Laat altijd wat staan. Of het nou voor de natuurbeleving van je medemens is of voor het eten van de diertjes het is altijd goed om een gedeelte te laten staan en alleen wat te plukken als er ook echt overvloed is.

  • Ben nauwkeurig in je determinatie. Voor je eigen veiligheid is het ook erg belangrijk om nauwkeurig te determineren en om second opinion van een expert te vragen.

Workshop foto
Workshop foto

Wat is nou het echte probleem?

Kortom, het echte probleem van het wildplukken zit hem in de schaarste van de natuur en in het gebrek aan kennis hoe het verantwoord kan. Wij denken dat een goede oplossing is om natuur te ontwikkelen speciaal voor (zelfpluk)voedselproductie. De huidige bossen zijn aangeplant met als doel houtproductie makkelijk te maken. Wij denken dat we net zo natuurvriendelijk kunnen aanplanten met voedselproductie in het achterhoofd. Hoe mooi zou het zijn als we overal in Nederland weer makkelijk en verantwoord een maaltje konden plukken?

Als iedereen zijn verantwoordelijkheid neemt om te delen en de natuur niet te beschadigen zien wij een samenwerking tussen mens en natuur weer helemaal opbloeien.

Een goede richtlijn om meer verantwoordelijkheid te krijgen is door je af te vragen: 'Wat nou als iedereen dit zou doen, kan het dan nog verantwoord?'. Pas als je het gevoel hebt dat het voor de natuur niet uit zou maken als iedereen het deed kun je verantwoord consumeren. Stel die vraag ook nog maar eens aan jezelf als je in de supermarkt je boodschappen uitkiest ;)

Ben je enthousiast geworden en wil je ook een keer mee om te leren van iemand met ervaring? Of wil je een wildplukparadijs van je eigen grond maken? Neem gerust contact op, wij helpen graag!

Paddenstoelen expert Jip laat een Parelamaniet zien
Paddenstoelen expert Jip laat een Parelamaniet zien